Những cú sốc văn hóa mà người Việt thường gặp khi sang Hàn

Khám phá những cú sốc văn hóa người Việt thường gặp khi sang Hàn Quốc: từ giao tiếp, ăn uống đến học tập, làm việc và cách thích nghi hiệu quả.

Trong thời kỳ hội nhập, Hàn Quốc trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn của người Việt Nam. Hàng năm, số lượng du học sinh, lao động và khách du lịch Việt sang Hàn ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, sự khác biệt văn hóa giữa hai quốc gia Đông Á - Đông Nam Á này vẫn còn khá lớn, dẫn đến hiện tượng sốc văn hóa.

Sốc văn hóa không chỉ đơn giản là cảm giác bỡ ngỡ khi đứng trước một môi trường mới, mà còn là sự va chạm giữa những thói quen, giá trị và cách ứng xử vốn đã ăn sâu trong đời sống của từng cộng đồng. Với người Việt, khi đặt chân sang Hàn, những khác biệt này có thể tạo nên cú sốc tâm lý, từ nhỏ đến lớn, ảnh hưởng đến quá trình học tập, làm việc và hòa nhập.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ phân tích những cú sốc văn hóa phổ biến nhất mà người Việt thường gặp khi sang Hàn, lý giải nguyên nhân và đưa ra một vài gợi ý để thích nghi.

1. Sốc văn hóa trong giao tiếp và ứng xử

1.1. Ngôn ngữ kính ngữ và phân tầng xã hội

Tiếng Hàn có hệ thống kính ngữ vô cùng phức tạp. Tùy vào tuổi tác, địa vị xã hội, mối quan hệ, người Hàn sẽ lựa chọn cách xưng hô, từ vựng và ngữ điệu khác nhau. Ví dụ, với người lớn tuổi, bắt buộc phải sử dụng kính ngữ, trong khi với bạn bè thân thiết thì lại dùng ngôn ngữ thân mật.

Đối với người Việt, vốn quen với hệ thống “anh - chị - em - bạn” khá linh hoạt, việc luôn phải để ý đến tuổi tác, địa vị trong từng câu nói gây ra không ít khó khăn. Một số bạn du học sinh thậm chí chia sẻ rằng, áp lực không chỉ đến từ học tập mà còn từ nỗi lo “nói sai kính ngữ sẽ bị đánh giá bất lịch sự”.

1.2. Cúi chào và sự thẳng thắn trong lời nói

Trong văn hóa Hàn, cúi chào là hành vi cơ bản để thể hiện sự tôn trọng. Người Hàn cúi đầu khi gặp mặt, chào tạm biệt, cảm ơn, xin lỗi. Nếu một người Việt chỉ nói “xin chào” mà không cúi đầu, đôi khi sẽ bị xem là thiếu phép tắc.

Bên cạnh đó, người Hàn có xu hướng giao tiếp trực diện, nói thẳng vào vấn đề. Ví dụ, họ có thể góp ý: “Bạn hơi béo, nên giảm cân đi”. Với người Việt – vốn quen cách nói vòng vo, uyển chuyển, những lời này dễ tạo cảm giác “bị sốc” hay “bị chê bai”, dù thực chất chỉ là sự thẳng thắn trong văn hóa Hàn.

2. Sốc văn hóa trong ăn uống

2.1. Thói quen ăn cay và ăn kimchi mỗi ngày

Ẩm thực Hàn Quốc nổi tiếng với độ cay nồng và sự hiện diện thường trực của kimchi. Người Việt vốn quen khẩu vị đa dạng, ít cay, khi mới sang Hàn dễ rơi vào tình trạng “khó ăn, khó nuốt” do vị cay quá mạnh. Một số người còn gặp vấn đề về tiêu hóa khi chưa kịp thích nghi.

2.2. Văn hóa ăn uống cá nhân và tập thể

Ở Việt Nam, gắp thức ăn mời nhau là phép lịch sự. Nhưng tại Hàn, mỗi người thường ăn phần của mình, hoặc nếu có món ăn chung thì ai cũng tự gắp. Việc gắp cho người khác đôi khi lại bị coi là kỳ lạ. Ngoài ra, bữa ăn ở Hàn cũng đi kèm nhiều quy tắc, như không cầm bát cơm lên, không rót rượu cho bản thân mà phải nhờ người khác rót.

2.3. Văn hóa rượu soju

Hàn Quốc có văn hóa uống rượu rất mạnh, đặc biệt là soju. Trong những buổi liên hoan, người trẻ tuổi phải rót rượu cho người lớn tuổi bằng hai tay, khi uống cũng phải quay mặt đi để tỏ sự kính trọng. Với người Việt vốn “tự do” hơn trong chuyện uống rượu, những quy tắc này dễ gây bối rối.

3. Sốc văn hóa trong đời sống xã hội

3.1. Tôn ti trật tự dựa trên tuổi tác

Ở Hàn, tuổi tác quyết định cách xưng hô, thứ bậc trong giao tiếp. Một người hơn bạn vài tháng tuổi cũng đã được gọi là “hyung” hay “unni”. Điều này khác hẳn Việt Nam, nơi tuổi tác chỉ được phân biệt rõ rệt khi chênh lệch nhiều. Sự nhạy cảm về tuổi khiến người Việt mới sang dễ “choáng” và cảm thấy rắc rối.

3.2. Ý thức cộng đồng nơi công cộng

Trong không gian công cộng, người Hàn rất coi trọng trật tự. Trên tàu điện ngầm, họ thường giữ im lặng, không nói chuyện to. Trong khi đó, người Việt quen với sự ồn ào, cởi mở. Điều này đôi khi dẫn đến tình huống bị người bản xứ “soi” khi nói chuyện quá to trên phương tiện công cộng.

3.3. Quy định phân loại rác

Một cú sốc lớn khác là việc phân loại rác. Ở Hàn, rác phải được chia theo từng loại: rác thực phẩm, nhựa, thủy tinh, giấy… Nếu vứt sai, có thể bị phạt tiền. Người Việt vốn quen bỏ rác chung nên khi mới sang thường bối rối, thậm chí bị phạt vì không nắm rõ quy định.

4. Sốc văn hóa trong học tập và làm việc

4.1. Áp lực cạnh tranh

Xã hội Hàn Quốc nổi tiếng khắc nghiệt. Học sinh, sinh viên chịu áp lực học tập rất lớn, thi cử liên tục, điểm số quyết định tương lai. Du học sinh Việt Nam dễ bị choáng ngợp bởi sự chăm chỉ đến mức “quá sức” của bạn bè Hàn.

4.2. Văn hóa làm việc OT

Trong môi trường công sở, làm thêm giờ (overtime) là chuyện thường ngày. Nhân viên thường không rời văn phòng trước cấp trên, dù đã hết giờ làm. Người Việt vốn quen 8 tiếng/ngày sẽ thấy mệt mỏi, căng thẳng trước nhịp sống này.

4.3. Sự đúng giờ tuyệt đối

Người Hàn rất coi trọng thời gian. Đi trễ 5–10 phút có thể bị xem là thiếu tôn trọng. Người Việt quen với “giờ cao su” sẽ phải điều chỉnh đáng kể để hòa nhập.

5. Sốc văn hóa trong phong tục và lối sống

5.1. Quan hệ hàng xóm khép kín

Khác với Việt Nam, nơi hàng xóm láng giềng thường thân thiện, “tối lửa tắt đèn có nhau”, ở Hàn, hàng xóm ít qua lại, mỗi nhà sống riêng biệt. Người mới sang dễ cảm thấy cô đơn, thiếu sự gắn kết cộng đồng.

5.2. Văn hóa tặng quà và kiêng kỵ

Khi tặng quà, người Hàn kiêng con số 4 (gắn với chữ “tử”), kiêng viết tên bằng mực đỏ (liên quan đến tang lễ). Người Việt thường không để ý, dễ vô tình gây ra tình huống khó xử.

5.3. Áp lực ngoại hình

Hàn Quốc là một trong những quốc gia coi trọng ngoại hình nhất thế giới. Từ làn da, vóc dáng, trang phục đến phong cách trang điểm đều được chú trọng. Người Việt, đặc biệt là nữ giới, có thể cảm thấy áp lực khi bị so sánh hoặc khi nghe góp ý thẳng thắn về ngoại hình.

6. Cách vượt qua cú sốc văn hóa

Sốc văn hóa là điều khó tránh, nhưng hoàn toàn có thể vượt qua:

-Tìm hiểu văn hóa trước khi đi: Đọc sách, xem phim, theo dõi vlog của du học sinh để hình dung trước môi trường sống.

-Học tiếng Hàn và kính ngữ: Biết ngôn ngữ sẽ giúp giảm sốc, tránh hiểu lầm trong giao tiếp.

-Linh hoạt, cởi mở: Chấp nhận sự khác biệt, không so sánh “ở Việt Nam thì khác”.

-Tạo mạng lưới hỗ trợ: Kết nối với cộng đồng người Việt tại Hàn, tìm bạn bè bản xứ để học hỏi.

-Giữ tinh thần tích cực: Nhìn nhận cú sốc văn hóa như cơ hội để trưởng thành và hiểu biết hơn.

Những cú sốc văn hóa mà người Việt gặp khi sang Hàn là điều tất yếu, bắt nguồn từ sự khác biệt trong ngôn ngữ, lối sống, ứng xử và quan niệm xã hội. Tuy nhiên, thay vì coi đó là trở ngại, chúng ta có thể nhìn nhận như một bước đệm để thích nghi, học hỏi và phát triển.

Hòa nhập văn hóa không phải là đánh mất bản sắc của mình, mà là sự dung hòa, để vừa giữ được “chất Việt”, vừa thấu hiểu và tôn trọng “chất Hàn”. Chỉ khi đó, trải nghiệm học tập, làm việc hay du lịch ở Hàn Quốc mới trở nên trọn vẹn và ý nghĩa.

Theo Kim Chi Nha