Câu chuyện kiểm duyệt, nghệ thuật và những giới hạn tự do biểu đạt

“Khi nghệ thuật không được nói trọn lời” sự phản kháng chưa từng có từ giới nghệ sĩ Hàn Quốc trước cáo buộc kiểm duyệt tại bảo tàng công lập, thách thức ranh giới giữa sáng tạo và quyền lực.

Bắt đầu từ một bài viết bị từ chối 

Cuộc tranh luận nổ ra vào tháng 6/2025, khi Bảo tàng Nghệ thuật Seoul (SeMA) bị cáo buộc can thiệp vào nội dung chuyên môn trong một triển lãm nghệ thuật đương đại. 

Cụ thể, một bài viết của nhà phê bình Nam Woong, vốn dự kiến xuất hiện trong sách giới thiệu triển lãm nhóm 《Into Other Rivers》, đã bị loại bỏ. Lý do được SeMA đưa ra: bài viết có nội dung chỉ trích cựu tổng thống Yoon Suk-yeol liên quan đến kế hoạch thiết quân luật vi phạm “nguyên tắc trung lập”. 

Phản ứng tức thì không đến từ một cá nhân mà là một làn sóng phẫn nộ tập thể. Tám nghệ sĩ (hoặc nhóm nghệ sĩ) tham gia triển lãm đồng loạt lên tiếng, cùng với tám nhà phê bình từng đoạt giải SeMA-Hana Art Criticism Award một giải thưởng uy tín do chính SeMA tổ chức yêu cầu lời xin lỗi chính thức và các biện pháp ngăn chặn kiểm duyệt lặp lại. 

Lập luận từ phía bảo tàng: “Không phải kiểm duyệt, chỉ là lựa chọn biên tập” 

Ngày 19/6, SeMA đăng tải tuyên bố chính thức trên website, khẳng định rằng: “Chúng tôi không hề cố tình loại bỏ bài viết vì lý do chính trị... Chúng tôi đã trao đổi với tác giả để đảm bảo bài viết phù hợp với tinh thần giám tuyển của triển lãm.” Bảo tàng cũng cam kết in lại bài viết cùng các quan điểm trái chiều trong sách catalogue triển lãm phát hành tháng 12, như một cách “mở rộng không gian đối thoại”. 

Tuy nhiên, giới nghệ thuật cho rằng phản hồi này né tránh trách nhiệm, không thừa nhận hành vi kiểm duyệt mà chỉ xem đó là một “hiểu lầm trong truyền thông”. 

Nghệ sĩ đoàn kết chống kiểm duyệt 

Đến ngày 25/6, hơn 600 nghệ sĩ, nhà phê bình, giám tuyển đã ký tên trong bản kiến nghị do nhóm Artists’ Solidarity Against Censorship phát động, bao gồm nhiều tên tuổi lớn như Haegue Yang, IM Heung-soon, Lee Mire,... 

Sự kiện được xem là làn sóng phản đối lớn nhất trong lịch sử bảo tàng công lập Hàn Quốc đối với hành vi kiểm duyệt. Trong tuyên bố của mình, nhóm nhấn mạnh: “Sự thật không thể phủ nhận là: bảo tàng đã từ chối đăng bài viết vì đề cập đến thiết quân luật, bất chấp việc vụ việc vẫn đang trong quá trình xét xử hiến pháp.” 

Tuyên bố cũng chỉ trích việc SeMA coi toàn bộ vụ việc như một “tài liệu phản biện đa chiều” được lưu lại sau này: “Việc đối xử với phản ứng nghệ sĩ như một thành tích thể chế chỉ càng làm tăng thêm sự xúc phạm.” 

Ai được định nghĩa “trung lập”? 

Phía bảo tàng viện dẫn nguyên tắc “trung lập chính trị” để loại bài viết, nhưng ai là người định nghĩa trung lập? Trong khi chính nghệ thuật đương đại thường xuyên đụng chạm tới các vấn đề xã hội và chính trị, thì ranh giới giữa “tác phẩm nghệ thuật” và “hành vi phản kháng” ngày càng mờ nhạt. 

Một nguồn tin ẩn danh từ SeMA chia sẻ với tờ The Hankyoreh rằng ban lãnh đạo bảo tàng đã nhận chỉ đạo từ Hội đồng Thành phố Seoul, điều khiến quyết định kiểm duyệt trở nên khó tránh khỏi. Nhưng chính điều này lại làm dấy lên câu hỏi: liệu các bảo tàng công lập có đang thực sự độc lập? Hay họ đang vận hành như những cơ quan hành chính tuân theo chỉ đạo chính trị? 

🔍 Những yêu cầu cụ thể từ giới nghệ thuật 

Công khai toàn bộ quy trình ra quyết định liên quan đến việc loại bài viết. 

Thừa nhận rõ ràng hành vi kiểm duyệt, không chỉ mô tả là “thiếu cẩn trọng”. 

Thiết lập quy trình giám sát độc lập, ngăn ngừa các hành vi can thiệp nội dung triển lãm trong tương lai. 

Khi nghệ thuật không còn an toàn 

Vụ việc SeMA cho thấy: kiểm duyệt nghệ thuật không chỉ là vấn đề một bài viết, mà là sự đe dọa trực tiếp tới không gian sáng tạo và phản biện trong các thể chế văn hóa công lập. Nếu bảo tàng nơi vốn được xem là “vùng an toàn của tự do biểu đạt”cũng bị chi phối bởi định hướng chính trị, thì giới nghệ sĩ còn có thể tin vào đâu? 

Sự phản ứng mạnh mẽ của cộng đồng nghệ thuật Hàn Quốc không chỉ là để bảo vệ một cá nhân, mà còn để bảo vệ chính giá trị cốt lõi của nghệ thuật: được quyền nói ra, ngay cả khi điều đó không được lòng chính quyền.