Hàn Quốc và những cái chết không tên: Sự thật đau lòng về lao động xa xứ

Phóng sự đoạt giải: “An táng trong bóng tối" - Cái chết bị che giấu của lao động nhập cư tại Hàn Quốc” - Tác phẩm đạt giải Phóng sự - Báo chí và Truyền thông tháng 4/2025, Giải Báo chí tháng của Hiệp hội Nhà báo Hàn Quốc (lần thứ 414)

Nguồn: Hankyoreh – Được Danbi News bình chọn là “Bài báo hay được khuyến nghị”

20 năm sau khi có chính sách cho phép lao động nhập cư hợp pháp - những cái chết bị lãng quên

Năm 2004, chính phủ Hàn Quốc triển khai chế độ cấp phép lao động (Employment Permit System - EPS), cho phép các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang thiếu nhân lực được thuê lao động nước ngoài hợp pháp.
Tính đến năm 2024, khoảng 300.000 lao động nhập cư đang làm việc tại Hàn Quốc thông qua chế độ này. Nếu tính cả những người làm việc theo diện visa khác, tổng số lao động nhập cư trên toàn quốc ước đạt gần 1 triệu người. Thế nhưng, bao nhiêu người trong số họ đã bị thương hoặc thiệt mạng tại nơi làm việc? Bao nhiêu người vì kiệt sức, áp lực, hoặc tuyệt vọng mà chọn kết thúc cuộc đời? Không ai có câu trả lời chính xác vì không hề tồn tại thống kê chính thức nào.

Han Kyoreh điều tra “những cái chết bị che giấu” của người lao động nhập cư

Tháng 11/2024, nhân kỷ niệm 20 năm chế độ EPS, tờ Han Kyoreh mở cuộc điều tra đặc biệt mang tên “An táng trong bóng tối” (암장, nghĩa là chôn cất bí mật hoặc không được làm lễ tang).
Phóng sự đi sâu truy tìm quy mô thật sự của các trường hợp tử vong không được ghi nhận, và khắc họa câu chuyện của những người đã khuất cùng những người còn ở lại.

94% cái chết không có trong hồ sơ

Theo nghiên cứu do Ủy ban Nhân quyền Quốc gia Hàn Quốc công bố năm 2023 với tên gọi “Phân tích nguyên nhân tử vong và hệ thống hỗ trợ cho lao động nhập cư”, chỉ riêng năm 2022 đã có 3.340 lao động nhập cư qua đời tại Hàn Quốc.
Tuy nhiên, chỉ 214 người (6,4%) trong số đó có hồ sơ cụ thể về danh tính, tuổi tác, nghề nghiệp hay nguyên nhân tử vong.

Phần lớn thông tin chỉ xuất hiện khi gia đình hoặc chủ lao động nộp hồ sơ bồi thường bảo hiểm lao động hoặc bảo hiểm thương tật — tức là chỉ khi có yếu tố tài chính liên quan. Ngược lại, 93,6% (3.126 trường hợp) còn lại hoàn toàn chìm trong bóng tối: không ai biết họ là ai, chết khi nào, ở đâu, hay vì lý do gì.

Hành trình điều tra bắt đầu từ một lời kể

Phóng sự khởi nguồn từ lời tố cáo của các nhà hoạt động vì quyền lợi lao động nhập cư: “Nhiều người chết đột ngột, nhưng không ai biết tên họ. Họ ra đi âm thầm, thậm chí không được làm lễ tang đàng hoàng”.

Nhóm phóng viên gồm Lee Ji-hye, Lim Jae-hee, Kim Ga-yoon, Lee Jun-hee, Park Go-eun, Jang Hyun-eun, Kim Chae-woon và Ko Na-rin quyết tâm truy tìm sự thật. Họ tiếp cận nhóm nghiên cứu thuộc Trường Y tế Công cộng Đại học Quốc gia Seoul, đơn vị đang thực hiện đề tài thống kê tử vong của lao động nhập cư theo ủy thác của Ủy ban Nhân quyền.
Trong suốt 3 tháng, nhóm báo và nhóm nghiên cứu cùng phân tích dữ liệu, đồng thời đi thực tế để gặp gia đình nạn nhân, đồng nghiệp, chuyên gia và các nhà hoạt động xã hội.

12 kỳ phóng sự phơi bày mặt tối của xã hội Hàn Quốc

Bài đầu tiên đăng trực tuyến ngày 29/11/2024, tiết lộ ít nhất 3.340 người lao động nhập cư đã chết trong năm 2022, nhưng chỉ 6,4% trường hợp được ghi nhận chính thức.
Loạt bài được đăng liên tiếp 12 kỳ, bắt đầu lại từ tháng 2/2025 do tình hình khẩn cấp quốc gia khiến việc phát hành bị tạm ngưng.

• Kỳ 2: Kể về cái chết của Boonchu Prabasenung (67 tuổi), một lao động Thái Lan không có giấy tờ, được tìm thấy đã chết tại khu rừng ở Pocheon, Gyeonggi. Thi thể ông bị chủ trang trại chở đi giấu bằng máy kéo.
  Trường hợp này chỉ được phát hiện nhờ có nhân chứng tình cờ phát hiện và báo cảnh sát — một “ngoại lệ hiếm hoi”.
• Kỳ 3: Phản ánh việc lao động không giấy tờ hầu như không thể được công nhận tử vong do tai nạn lao động, do chủ sử dụng thường hủy tài liệu để tránh trách nhiệm. Trường hợp của Duong Van Nguyen (32 tuổi), người Việt, chết vì đột quỵ tại công trường Incheon, chỉ được công nhận nhờ có vợ người Hàn và đồng nghiệp làm chứng.
• Kỳ 4: Cho thấy tỷ lệ tử vong do tai nạn lao động của người nhập cư cao gấp 3 lần người Hàn Quốc.
• Kỳ 5: Vạch trần việc chính phủ, công ty bảo hiểm và cả đại sứ quán nước gửi lao động đều không lưu trữ thông tin về cái chết của họ.
• Kỳ 6: Mô tả thủ tục thừa kế và bồi thường kéo dài hàng tháng trời khiến gia đình nạn nhân khốn khổ.
• Kỳ 7-8: Nêu thực trạng chi phí vận chuyển thi thể về nước lên đến 10 triệu won, khiến nhiều người bị xử lý như “vô thừa nhận”, và các môi giới lợi dụng để trục lợi hoặc che giấu nguyên nhân tử vong.
• Kỳ 9: Tái hiện tang lễ của Abdul Nasruddin (29 tuổi), công nhân người Indonesia chết vì tai nạn máy móc trong nhà máy nhựa.
• Kỳ 10-11: Tiếp tục kể về cuộc sống địa ngục còn sót lại của những người vẫn đang làm việc trong môi trường đầy rủi ro.
• Kỳ 12: Kết thúc bằng phỏng vấn Giáo sư Kim Seung-seob, người đứng đầu nhóm nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Seoul. Ông nói: “Nếu hơn 3.000 cái chết ấy là một thảm họa, thì việc ghi lại ‘ai đã chết và vì sao họ chết’ là bước đầu tiên để ngăn thảm họa tiếp diễn.”

“Tôi sẽ không quay lưng với những người đang chịu đựng”

Phóng sự “An táng trong bóng tối - Cái chết bị che giấu của lao động nhập cư” đã giành Giải Báo chí tháng 4/2025 (lần thứ 414) do Hiệp hội Nhà báo Hàn Quốc trao tặng, đồng thời được Liên đoàn Truyền thông Dân chủ (민언련) bình chọn là “Bài báo hay trong tháng 3”.

Nhà báo Lee Ji-hye, đại diện nhóm tác giả, chia sẻ trong lễ trao giải: “Dù đất nước đang hỗn loạn vì chính biến, tôi vẫn muốn trở thành người phóng viên không rời mắt khỏi những người yếu thế nhất, ở nơi thấp nhất trong xã hội.”

Khi báo chí chạm vào lương tri

“An táng trong bóng tối” không chỉ là một phóng sự điều tra, mà còn là tấm gương phản chiếu sự vô tâm của xã hội hiện đại. Giữa những lời phê phán nhắm vào truyền thông, loạt bài này chứng minh rằng báo chí vẫn còn giữ được lương tri và sức mạnh của sự thật. Những người làm báo mơ ước viết được những tác phẩm như thế. Và độc giả vẫn luôn chờ đợi được đọc chúng.

Nguồn gốc bài viết: Danbi News