Trước khi mở miệng, 3 giây có thể thay đổi cả cuộc đời

Một buổi trưa nọ, quán ăn đông khách bỗng chốc biến thành hỗn loạn. Chỉ vì một người đàn ông công khai chế giễu sai sót của đồng nghiệp, người kia tức giận đến mức lao ra từ bếp, cầm dao hăm dọa. Khách hàng hoảng loạn tháo chạy. Sau khi sự việc lắng xuống, câu nói đầy tiếc nuối của chủ quán vẫn văng vẳng bên tai tôi:

“Tất cả rắc rối ấy bắt nguồn từ một lời nói vô lễ.”

Lần ấy, tôi tận mắt thấy lời nói trở thành “con dao” thực sự. Tôi vốn tin rằng “lời nói là tấm gương phản chiếu nội tâm con người”. Ngoại hình có thể tô vẽ, nhưng cách nói năng phơi bày trọn vẹn phẩm cách. Một câu nói thiếu suy xét có thể phá vỡ nhân phẩm, thậm chí châm ngòi cho bất hạnh ngoài mong đợi.

Cái bẫy của sự “thẳng thắn” – nơi khởi nguồn của vết thương

-“Ở tuổi này mà cái đó cũng không làm được sao?”
-“Vì cậu mà mọi chuyện hỏng hết rồi.”

Đó là những câu tôi từng nghe khi mới đi làm hơn 40 năm trước. Thời gian đã trôi, nhưng cảm giác nhục nhã hôm ấy vẫn còn in sâu. Người nói có lẽ nghĩ rằng họ đang “thẳng thắn”, nhưng sự thẳng thắn thiếu thấu hiểu thường trở thành lưỡi dao cắt nát mối quan hệ. Cũng như câu “Tôi nói xong là thôi, không để bụng” – rốt cuộc chỉ là cách hợp lý hóa để trốn tránh trách nhiệm.

Ngày nay, điều này càng rõ trên mạng xã hội. Một bình luận tưởng chừng vô hại như “Có phải dạo này bạn béo lên không?” có thể dẫn đến cãi vã, rồi đóng tài khoản. Một bữa cơm gia đình cũng có thể biến thành bi kịch khi cha mẹ thốt lên: “Con học thế này thì sau này làm được gì?” – khiến đứa trẻ mất dần tự tin. Chỉ một câu nói ngắn ngủi nhưng đủ làm rung chuyển cả thế giới của người khác.

Ngay cả trong nghị trường và xã hội, sức công phá của lời nói cũng ngày càng rõ. Một lời khai được phát ra như sự thật, nhưng hóa ra là dối trá, có thể ngay lập tức làm sụp đổ niềm tin của nhân dân. Người bình thường có thể mất việc vì một câu nói, gia đình có thể rạn nứt chỉ bởi một lời trách. Lời nói của kẻ có quyền lực còn đủ sức làm lung lay cả xã hội, thậm chí cướp đi niềm hy vọng của thế hệ trẻ. Nhưng không chỉ những người quyền cao chức trọng mới gây ra hậu quả ấy. Chúng ta, trong cuộc sống thường nhật, cũng dễ dàng đánh mất niềm tin của người khác vì một lời nói bất cẩn.

Lời nói phẩm cách – ngôn từ gieo phúc

Lời nói có thể là dao nhọn gây thương tích, nhưng cũng có thể là hạt giống nảy mầm sự an ủi. Một câu nói “sảng khoái” có thể khiến người nghe tạm thời hả hê, nhưng nếu chứa độc đoán và bóp méo, nó sẽ trở thành liều thuốc độc gặm nhấm lòng tin. Lời nói một khi được thốt ra và ghi lại sẽ không biến mất. Dối trá, sớm muộn gì cũng bị phơi bày.

Tôi cũng từng trải qua những vấp ngã ấy và dần thay đổi. Trước kia, tôi tin chắc quan điểm của mình là đúng, nên dễ dàng buông lời khuyên. Giờ đây, trước khi nói, tôi luôn tự hỏi:

“Mình có nhất thiết phải nói điều này không?”

Nếu thật sự cần, tôi chọn cách nói thận trọng: “Tôi không phải chuyên gia nên cũng khó nói chắc, nhưng tôi thật sự mong mọi chuyện của bạn sẽ tốt đẹp hơn.”

Một lời khuyên vội vã đôi khi chẳng bằng một cái lắng nghe. Khi đồng nghiệp sai sót, câu “Nếu làm thế này sẽ tốt hơn đấy” chứa đựng sức mạnh khích lệ lớn hơn hẳn câu “Bạn đã sai”. Một lời bao dung có thể gieo vào lòng người khác một hạt mầm ấm áp.

Ngay trong lịch sử, sức nặng của lời nói cũng luôn được nhắc nhở. Sau khi nhà Đường sụp đổ, chính trị gia Phùng Đạo (馮道) – người từng phụng sự mười vị vua qua năm triều đại, đã rút ra bài học:

“Miệng là cửa họa, lưỡi là dao chém thân.
Biết ngậm miệng giữ lưỡi, đi đến đâu cũng được yên ổn.”

Ông nhờ cẩn trọng trong lời ăn tiếng nói mà vẫn giữ được vị thế giữa thời loạn. Tuy vậy, im lặng không phải là giải pháp duy nhất. Phật giáo từng dạy về “ngôn thí” (cho đi bằng lời nói) – lời thiện lành còn quý hơn của cải, bởi đôi khi chỉ một câu nói cũng có thể cứu rỗi sinh mạng. Học giả Ham Seok-heon cũng từng căn dặn:

“Người nói nên nuốt một nghìn lời trước khi thốt ra một lời.”

Chính sức nặng của sự kiềm chế ấy tạo nên phẩm cách của ngôn từ.

Một lời nói – hạt giống thay đổi đời người

Có lần trong quãng thời gian khó khăn, bạn tôi đã nói: “Cậu làm tốt lắm, đừng lo.” Chỉ một câu ngắn ngủi, nhưng trở thành hạt giống sống, nuôi dưỡng tôi cho đến hôm nay. Trái lại, những lời nói dối chất chồng chỉ dựng nên lâu đài cát, sớm muộn cũng đổ sập và trở thành lưỡi dao quay lại làm hại chính mình.

Khi kẻ có quyền lực vì lợi ích riêng mà gieo lời dối trá, vết thương và sự tuyệt vọng sẽ hằn sâu trong lòng dân. Nhưng cả chúng ta cũng vậy: chỉ cần một lần trốn tránh trách nhiệm bằng câu “Tôi đâu có nói thế”, niềm tin cũng mất đi.

Vậy nên, trước khi mở lời, hãy dừng lại 3 giây. Hãy thử đặt mình vào vị trí người nghe. Chỉ một nhịp thở ngắn ngủi ấy đủ biến “con dao” thành “hạt giống”. Và biết đâu, chính một câu nói của bạn hôm nay sẽ đổi thay cả một ngày của ai đó và từ một ngày, đổi thay cả thế giới.

Theo OhmyNews