Niềm vui nhất thời hay vết xước bản quyền?

Hôm nay,  mạng xã hội đúng nghĩa là bùng nổ với hình ảnh “phiên bản Ghibli” của mọi thứ: từ ảnh chân dung cá nhân, idol, tới các cảnh phim nổi tiếng. Tôi cũng không nằm ngoài cơn sốt này. Chỉ cần vài dòng mô tả trong ChatGPT, hình ảnh của tôi đã biến thành một nhân vật như bước ra từ Spirited Away. Đẹp mê ly! Nhưng sau phút choáng ngợp, tôi bắt đầu tự hỏi: chuyện này… có ổn không?

Ghibli là cả một thế giới: dịu dàng, mộng mơ, đầy chất thơ và những chiều sâu triết lý. Phong cách hình ảnh ấy không phải chỉ nằm ở đường nét hay màu sắc, mà là tinh thần – thứ được gọt giũa qua hàng thập kỷ bởi những con người như Miyazaki Hayao. Thế nên, việc AI có thể tái hiện được “phong cách” Ghibli dễ dàng chỉ với vài dòng prompt khiến tôi vừa thích thú, vừa... thấy sai sai.

Dùng AI để tạo ảnh đẹp không sai. Nhưng khi ảnh đó quá giống, quá "Ghibli", đến mức người ngoài nhìn vào cũng tưởng thật – thì ranh giới giữa sáng tạo và sao chép bắt đầu mờ đi.

Phải thừa nhận: việc có thể nhìn thấy bản thân trong phong cách hoạt hình yêu thích là một trải nghiệm rất "sướng". Giống như cosplay, nhưng chỉ cần một cú click. Đẹp, nhanh, miễn phí. Ai lại không thích?

Nhưng rồi tôi tự hỏi: nếu tôi có thể tạo ra hàng trăm bức ảnh theo phong cách Ghibli, thì liệu Ghibli có còn là Ghibli không? Khi cái chất riêng bị lặp lại, bị đại trà hóa bởi hàng triệu người dùng AI, thì bản sắc – thứ quý giá nhất của một thương hiệu nghệ thuật – sẽ dần bị bào mòn.

Tôi không rành luật, càng không dám khẳng định việc này có vi phạm bản quyền hay không. Các chuyên gia còn tranh cãi, thì tôi – một người dùng phổ thông – càng mù mờ. Nhưng cảm giác của tôi là: hình như chúng ta đang tiêu thụ một thứ gì đó chưa được cho phép. Dù AI không trực tiếp sao chép một khung hình nào, nhưng rõ ràng là nó đã học rất nhiều từ Ghibli – đến mức có thể “vẽ giống y đúc”.

Sam Altman nói đùa rằng GPU đang “tan chảy” vì lượng người tạo ảnh quá lớn. Đằng sau câu nói đó là một thực tế: việc vận hành AI không rẻ, và cơn sốt này chắc chắn không miễn phí mãi mãi. Nhưng điều khiến tôi băn khoăn hơn là: chúng ta đang tận hưởng một sản phẩm dựa trên tài nguyên sáng tạo của người khác, trong khi chính những người sáng tạo đó có thể không được hỏi ý kiến – và có thể cũng không hề vui.

Có thể hôm nay chúng ta chỉ “tạo cho vui”, nhưng nếu ngày mai có người dùng ảnh Ghibli-AI để bán tranh, làm merch, hoặc thậm chí sản xuất phim hoạt hình? Khi đó, đâu là ranh giới giữa người dùng và kẻ trục lợi?