Tại sao nhiều người dân Jeju từ chối xem Khi cuộc đời cho bạn quả quýt?

Khi Netflix ra mắt loạt phim Khi cuộc đời cho bạn quả quýt (When life gives you tangerines), với IU và Park Bo Gum trong vai chính, khán giả khắp Hàn Quốc trầm trồ vì cảnh sắc tuyệt đẹp của Jeju, cốt truyện tình cảm dịu dàng, dàn dựng đầy thơ mộng. Nhưng tại chính nơi đã làm nên cảm hứng cho bộ phim, những người dân Jeju lại đón nhận nó bằng cảm xúc khác hẳn: họ im lặng, khép mình, có người xem đến nửa tập đầu đã lập tức tắt máy. Bởi với họ, vẻ đẹp ấy không gợi nên hoài niệm, mà mở lại một vết thương vẫn chưa bao giờ lành.

Trên mạng xã hội, một người viết bài chia sẻ rằng mẹ mình – một phụ nữ sinh năm 1940, cũng là người Jeju chính gốc – đã từ chối xem tiếp sau tập đầu tiên. Cảnh tượng cô bé Ae-sun trong phim vừa mồ côi vừa sống trong nghèo đói, tuy là hư cấu, lại quá gần với hồi ức của mẹ: thời kỳ mà cái chết, đói nghèo, và mất mát len lỏi từng bữa ăn, từng bước chân, từng hơi thở của người dân đảo. Mẹ đã sống qua những ngày tháng ấy, đã mất người thân, đã ôm chặt lấy sự sợ hãi để tiếp tục sống. Và bà không muốn một bộ phim, dù nghệ thuật đến đâu, cũng lật tung lại quá khứ vốn đã được chôn giấu trong sự im lặng.

Người Jeju nào cũng biết, năm sinh của nhân vật Ae-sun trong phim – 1951 – không phải một mốc vô tình. Đó là năm ngay sau biến cố 4.3 – một trong những trang sử bi thương nhất của đảo Jeju. Trong sự kiện ấy, hàng vạn người dân thường, phần lớn là đàn ông và trẻ em, đã bị sát hại mà không qua xét xử. Nhiều ngôi làng bị đốt trụi, hàng ngàn người phải bỏ nhà chạy vào rừng, chịu đói rét, bệnh tật, và mất mát dai dẳng. Nhiều người, như mẹ của người viết – bà Kim Soon-ja – đã tận mắt chứng kiến người thân bị bắn chết, em nhỏ chết vì lạnh, cha bị tra tấn đến chết, chị gái bị đưa đi và không bao giờ trở về. Những ký ức đó không nằm trong phim, nhưng nó sống mãi trong tim những người Jeju.

Phim không nói đến 4.3 – đạo diễn từng khẳng định rằng bộ phim “không tập trung vào việc miêu tả hay khai thác biến cố này”. Nhưng với người dân địa phương, mỗi cảnh nghèo đói, mỗi lời thoại thấm đẫm tuyệt vọng, mỗi lần Ae-sun gục xuống vì bị cuộc đời dồn ép – đều như một cú đánh ngược trở về trong quá khứ của họ. Đó là quá khứ mà họ từng phải im lặng chịu đựng, vì nỗi sợ bị gọi là “có tội”, là “phản quốc”, là “người của bên kia”.

Trong phim, Ae-sun được an ủi phần nào bởi tình yêu của nhân vật Kwan-sik. Ngoài đời, người như mẹ của người viết, chẳng có ai cả. Không còn cha, không còn mẹ, chị gái bị xử oan, em trai chết, bà chỉ còn bạn bè cùng cảnh ngộ – những đứa trẻ mồ côi tụ tập trong đêm để kể chuyện, cười cho quên đói, khóc thầm mà không dám bật thành tiếng. Họ sống như thể không ai nghe thấy nỗi đau của mình, và học cách trồng trọt, lao động, dạy con, làm người – như thể quá khứ chưa từng xảy ra.

Khi mẹ của người viết bước vào Công viên Hòa bình 4.3 vào mỗi ngày 3 tháng 4 – ngày tưởng niệm những nạn nhân 4.3 – bà không chỉ thắp nhang cho những cái tên trên bia mộ trống. Bà thắp cho chính tuổi thơ đã mất, cho những tiếng khóc chưa từng được cất lên, cho những đêm mùa đông trong rừng mà sự sống chỉ là phép màu mong manh. Và bà vẫn từ chối nhìn thẳng vào những hình ảnh đó, dù là dưới dạng phim ảnh, dù được hóa thân bởi những ngôi sao đẹp nhất Hàn Quốc. Không phải vì bà không trân trọng nghệ thuật, mà vì bà quá hiểu rằng cái đẹp không thể nào xoa dịu được nỗi đau chưa từng được gọi tên.

Có thể, với khán giả toàn quốc hay quốc tế, Khi cuộc đời cho bạn quả quýt (When life gives you tangerines là một bộ phim cảm động, là sự vẽ lại vẻ đẹp của Jeju – từ ngôn ngữ, phong cảnh đến con người. Nhưng với nhiều người dân Jeju thực thụ, nó là một lời nhắc nhớ. Đẹp đấy, nhưng đẹp quá khiến người ta đau. Và sự thật là: có những ký ức, không dễ gì hóa giải bằng âm nhạc, ánh sáng hay tình yêu màn ảnh.

Nghệ thuật có thể làm sống lại lịch sử. Nhưng cũng cần lắng nghe những người thật đã sống qua lịch sử đó – những người, như mẹ của người viết, vẫn sống với ám ảnh, và chỉ mong quá khứ đừng thêm một lần nữa hiện lên trong đôi mắt của những đứa cháu chưa từng biết đến nỗi đau ấy.

Vì đôi khi, cái không được nói ra trong phim… lại chính là điều khiến người ta không thể nào xem tiếp.