Ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch: Ba lễ hội trừ tà của ba dân tộc

Vào tuần đầu tiên của tháng 6 năm 1889, bầu không khí tại Hàn Quốc tràn ngập sắc màu lễ hội khi ba dân tộc cùng sinh sống tại đây tổ chức các ngày lễ quan trọng, trùng vào ngày mùng 3 tháng 6 dương lịch – tức mùng 5 tháng 5 âm lịch. 

Người Trung Quốc kỷ niệm lễ Đoan Ngọ, tưởng nhớ trung thần Khuất Nguyên, người đã gieo mình xuống sông vì không thể chịu nổi cảnh tham nhũng thời bấy giờ. 

Người Nhật tổ chức lễ Tango no Sekku – lễ dành cho các bé trai, nhằm xua đuổi tà ma và cầu mong sức khỏe, sự dũng cảm. Người Hàn Quốc thì cử hành lễ Dano – ngày trừ tà, xua đuổi linh hồn xấu xa và mang lại bình an.

Dù không có nhiều ghi chép trực tiếp về lễ hội năm 1889, ta có thể hình dung đường phố rực rỡ sắc đỏ – màu chủ đạo trong việc xua đuổi tà khí. Những khuôn mặt ma quái đơn sơ với miệng và lưỡi đỏ chót được vẽ và dán lên tường để dọa tà ma.

Tại các khu dân cư người Nhật ở Seoul, Jemulpo (nay là Incheon), Fusan (nay là Busan) và Wonsan, những lá cờ hình cá chép tung bay trước nhà của các gia đình có con trai.

Các nghi lễ của ba dân tộc mang nhiều điểm tương đồng. Người Nhật tắm bằng nước hoa huệ để thanh tẩy và bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật. Phụ nữ Hàn Quốc gội đầu bằng rễ cây xương bồ để ngăn ngừa tóc bạc sớm và xua đuổi linh hồn xấu. Họ còn cài trâm đỏ làm vật trấn tà. Người Trung Quốc treo ngải cứu và xương bồ trước cửa, đeo vòng tay ngũ sắc cho trẻ nhỏ và may túi thơm từ các loại thảo mộc để bảo vệ cơ thể.

Trong khi đó, các bé trai Nhật thường đeo kiếm giả và trưng bày áo giáp như biểu tượng của sự dũng cảm. Tại Hàn Quốc, nam giới thường tranh tài vật tay theo kiểu truyền thống (씨름 – ssireum) để thể hiện sức mạnh. Những trận vật lớn thậm chí có giải thưởng là một con bò. Cùng lúc, các bé gái (và cả các bé trai) chơi xích đu – hoạt động tưởng chừng đơn giản nhưng cũng mang ý nghĩa trừ tà, đặc biệt là chống lại muỗi trong mùa hè.

Nhà truyền giáo Horace N. Allen, người đến Hàn Quốc vào năm 1884, mô tả cảnh người dân treo xích đu từ cành cây lớn hoặc dựng khung bằng gỗ chắc chắn nếu không có cây. Nhiều người đàn ông cùng lúc đu thật cao, tạo nên khung cảnh náo nhiệt. Một cô con gái của thợ mỏ người Mỹ từng sống ở Bắc Triều Tiên kể lại ký ức tươi đẹp về ngày Dano: những bé gái mặc áo đỏ, váy xanh ngọc, áo trắng như hoa anh túc hay vàng như hoa huệ, chơi đùa suốt ngày trên xích đu giữa đồi thông, dưới ánh trăng lưỡi liềm.

Ẩm thực cũng là phần không thể thiếu. Người Hàn ăn bánh gạo ngải cứu (suritteok), người Trung ăn bánh ú (zongzi) nhân đậu đỏ gói bằng lá tre, người Nhật ăn bánh kashiwa mochi – bánh gạo nhân đậu đỏ gói bằng lá sồi. Và dĩ nhiên, rượu luôn hiện diện trong các buổi lễ này.

Ngoài ra, các nghi lễ cầu cúng tại đền chùa cũng được tổ chức. Một người đào vàng người Mỹ tên McCargar từng miêu tả lễ trừ tà ông chứng kiến vào năm 1900: dưới mái vải căng tạm là bàn lễ bày đầy đồ ăn ngon để “làm vừa lòng quỷ thần”. Một nữ pháp sư xuất hiện, đánh trống mời ác quỷ nhập hồn người bệnh, theo sau là nhóm người mang cờ giấy và hoa giấy rực rỡ. Sau khi “đuổi tà”, mọi người lại cùng… ăn hết đồ cúng vì “quỷ không có khẩu vị”.

Tuy nhiên, không phải lúc nào các nghi lễ cũng hiệu nghiệm. Sáng sớm ngày 3/6/1889, một cửa hàng của người Hoa tại Seoul bị đột nhập, cướp bóc và phóng hỏa. Người trông coi bị sát hại. Theo báo chí Nhật và Trung, đây là cửa hàng biệt lập, không ai ngăn cản được vụ cướp. Nghi phạm được cho là nhóm người Trung Quốc từ Yên Đài (Chefoo) sang trong sáu tháng qua. Dù có treo thưởng lớn, không rõ kẻ phạm tội có bị bắt hay không.

Năm nay, mùng 5 tháng 5 âm lịch rơi vào ngày 31/5 dương lịch. Giữa những biến động chính trị – kinh tế hiện tại, có lẽ chúng ta cũng nên thử quay về những phương pháp cổ truyền xưa cũ – để xua đi phần nào tà khí của thời đại mới.