Làm quần quật, nộp thuế ngập đầu… Rốt cuộc còn lại gì?

Hàn Quốc: Quốc gia có tốc độ tăng gánh nặng thuế nhanh nhất OECD, gióng lên hồi chuông bất công thu nhập “Càng làm chăm, càng mất nhiều.” Đó là cảm giác ngày càng phổ biến trong giới văn phòng Hàn Quốc khi nhìn vào bảng lương. Và con số thống kê mới nhất từ OECD chỉ làm nỗi bất an ấy thêm sắc nét: Hàn Quốc đang dẫn đầu toàn khối OECD về mức tăng gánh nặng thuế cho người lao động kể từ năm 2000. 

📊 Tăng 8.3 điểm phần trăm sau 24 năm cao nhất trong toàn bộ OECD 

Theo phân tích từ Maeil Business Newspaper dựa trên số liệu OECD, mức “chênh lệch thuế” tức phần chênh giữa tổng chi phí doanh nghiệp chi trả và số tiền người lao động thực nhận đã tăng từ 16,4% vào năm 2000 lên tới 24,7% vào năm 2024. Đây là mức tăng 8,3 điểm phần trăm đứng đầu toàn khối OECD. 

Trong khi đó, con số trung bình của OECD lại giảm nhẹ 1,3 điểm phần trăm trong cùng khoảng thời gian. Điều này đặt ra một câu hỏi nhức nhối: vì sao các quốc gia phát triển khác đang tìm cách giảm gánh thuế cho người lao động, còn Hàn Quốc thì dường như đang đi ngược chiều? 

💥 Thuế chồng thuế: Không chỉ lương bị “xẻo”, mà cả bảo hiểm cũng leo thang 

Một phần nguyên nhân nằm ở những chi phí gián tiếp mà người lao động và doanh nghiệp cùng phải gánh chịu, trong đó nổi bật là bảo hiểm y tế và xã hội. 

Phí bảo hiểm y tế đã tăng gấp đôi từ 2,8% năm 2000 lên 7,09% năm 2024. Đặc biệt, tổng mức đóng bảo hiểm của cả người lao động và chủ sử dụng lao động tăng mạnh hơn cả mức tăng của thuế thu nhập. Cụ thể, phí bảo hiểm tăng 4,9 điểm phần trăm trong khi thuế tăng 4,6 điểm một khoảng cách nhỏ nhưng đủ để đẩy gánh nặng thuế vụt lên một cấp độ mới. 

Ngoài ra, ngưỡng chịu thuế thu nhập cũng gần như không thay đổi từ năm 2012, bất chấp lạm phát leo thang suốt hơn một thập kỷ. Việc khung thuế không được điều chỉnh khiến hiệu ứng “đánh thuế ngầm” xảy ra người dân có thể không hề giàu hơn, nhưng lại bị đánh thuế như thể thu nhập đã tăng. 

📈 Lần đầu tiên trong lịch sử: Thuế thu nhập cá nhân vượt thuế doanh nghiệp 

Tình hình trở nên đáng lo ngại hơn khi năm 2023 đánh dấu một bước ngoặt âm thầm nhưng đầy báo động: lần đầu tiên trong lịch sử, thuế thu nhập cá nhân chiếm 19,1% tổng thu ngân sách vượt qua cả thuế doanh nghiệp. Điều này làm dấy lên tranh cãi về việc người lao động có đang bị biến thành “nguồn thu ổn định nhất” cho ngân sách quốc gia, trong khi các tập đoàn lớn lại đang được hưởng nhiều ưu đãi thuế hơn bao giờ hết. 

Không khó hiểu khi vấn đề thuế trở thành một trong những chủ đề nóng nhất trong cuộc đua tổng thống hiện nay. Ứng viên Lee Jae-myung (Đảng Dân chủ) đề xuất áp dụng hệ thống thuế theo quy mô gia đình, còn Kim Moon-soo (Đảng Quyền lực Nhân dân) lại hứa hẹn điều chỉnh khung thuế thu nhập theo lạm phát. 

Mặc dù cả hai đảng phái đều cho thấy sự đồng thuận nhất định về việc cần nới gánh nặng thuế, nhiều chuyên gia vẫn cảnh báo rằng cải cách thuế không nên chỉ dừng lại ở những thay đổi bề mặt hoặc mang tính dân túy. 

⚖️ Liệu có đang quá lo lắng? 

Tất nhiên, không phải ai cũng đồng tình rằng tình hình hiện tại là bất thường. Một số lập luận phản biện chỉ ra rằng dù có tăng mạnh, mức “tax wedge” của Hàn Quốc (24,7%) vẫn thấp hơn nhiều so với mức trung bình OECD (34,9%). 

Ngoài ra, hiện vẫn có tới 33% người dân thuộc diện miễn thuế, điều này cho thấy hệ thống vẫn đang bảo đảm một mức độ chia sẻ gánh nặng tương đối. 

Tuy nhiên, theo giáo sư Kim Woo-chul (Đại học Seoul City), vấn đề không nằm ở tỷ lệ thuế tuyệt đối, mà ở tính bất công trong cấu trúc hệ thống hiện hành. 

Ông cho rằng thay vì tiếp tục siết thu, chính phủ nên tập trung vào việc cắt giảm các khoản miễn giảm thuế phi lý và tiến tới một hệ thống thu đúng thu đủ. 

Rốt cuộc, bài toán thuế không chỉ là cao hay thấp, mà là: ai đang thực sự gánh vác chi phí vận hành quốc gia? Với những con số biết nói như hiện nay, có lẽ đã đến lúc Hàn Quốc phải thẳng thắn nhìn lại hệ thống của mình trước khi niềm tin của tầng lớp lao động bị bào mòn đến mức không thể phục hồi.