Chuseok (추석) : Tết Trung thu Hàn Quốc và Bản Sắc Văn Hóa Dân Tộc

Lễ hội lớn của người Hàn Quốc

Nhắc đến Hàn Quốc, bên cạnh K-pop, phim ảnh hay mỹ phẩm, người ta không thể bỏ qua những lễ hội truyền thống gắn bó hàng nghìn năm. Trong đó, Chuseok (추석) – thường được gọi là Tết Trung thu Hàn Quốc là một trong hai dịp lễ quan trọng nhất năm, sánh ngang với Seollal (Tết Nguyên Đán).

Chuseok diễn ra vào ngày 15/8 âm lịch, đúng thời điểm trăng tròn và sáng nhất trong năm. Đây là dịp để người Hàn Quốc bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên, đất trời và mùa màng bội thu, đồng thời là dịp cả gia đình đoàn tụ.

Khác với Tết Trung thu ở Việt Nam hay Trung Quốc vốn thiên về thiếu nhi và rước đèn, Chuseok của Hàn Quốc mang đậm tính nghi lễ gia đình và mùa màng – phản ánh nền văn hóa nông nghiệp lâu đời.

Nguồn gốc và ý nghĩa của Chuseok

Có rất nhiều giả thuyết xoay quanh nguồn gốc của Chuseok, và chính sự đa dạng đó đã khiến lễ hội này trở nên phong phú về ý nghĩa.

• Giả thuyết nông nghiệp: Nhiều học giả cho rằng Chuseok bắt đầu từ những nghi lễ mùa gặt cổ đại, khi người nông dân tạ ơn trời đất sau một vụ mùa bội thu. Thời điểm trăng tròn tháng 8 âm lịch trùng khớp với mùa thu hoạch, nên lễ hội này vừa là dịp ăn mừng sự sung túc, vừa là lời cầu chúc cho những mùa màng tiếp theo.
• Giả thuyết Khổng giáo: Một số nhà nghiên cứu khác lại nhìn nhận Chuseok dưới góc độ tư tưởng. Theo họ, đây là sự mở rộng của nghi lễ thờ cúng tổ tiên trong Khổng giáo, nơi con cháu bày tỏ lòng hiếu kính, tri ân nguồn cội. Lễ hội vì thế không chỉ gắn liền với nông nghiệp mà còn mang tính gia tộc và đạo lý nhân sinh.
• Truyền thuyết Silla: Bên cạnh đó, dân gian còn truyền lại một câu chuyện thú vị từ thời vương triều Silla (57 TCN – 935 SCN). Người ta kể rằng vào dịp Trung thu, các phụ nữ trong làng được chia thành hai đội tham gia cuộc thi dệt vải kéo dài cả tháng trời. Đêm trăng rằm, kết quả được công bố: đội thắng sẽ được đội thua đãi tiệc, cùng nhau ăn uống, ca hát và nhảy múa dưới ánh trăng. Truyền thuyết này làm nổi bật tính cộng đồng và tinh thần gắn kết của Chuseok.

Dù xuất phát từ nghi lễ nông nghiệp, tư tưởng Khổng giáo hay truyền thuyết dân gian, điểm chung bất biến của Chuseok vẫn là mối liên kết chặt chẽ với mùa gặt, ánh trăng rằm, sự sung túc và lòng biết ơn. Chính những lớp ý nghĩa đan xen đó đã khiến Chuseok trở thành một trong những biểu tượng văn hóa đặc sắc và giàu chiều sâu nhất của Hàn Quốc.

Nghi lễ và phong tục đặc trưng

1.Thờ cúng tổ tiên (Charye, 차례)

Vào sáng ngày Chuseok, các gia đình Hàn Quốc thực hiện nghi lễ cúng tổ tiên. Một bàn thờ được bày biện trang trọng với gạo mới, rượu truyền thống, trái cây, rau củ và những món ăn đặc trưng. Đây là dịp con cháu tỏ lòng hiếu kính, cầu nguyện cho sự bình an, sung túc.

2.Bánh Songpyeon (송편) – biểu tượng Chuseok

Bánh Songpyeon làm từ bột gạo nếp, nặn thành hình bán nguyệt, nhân đa dạng như đậu đỏ, mè, hạt dẻ, hạt thông. Người Hàn tin rằng trăng khuyết rồi sẽ tròn, bánh Songpyeon hình bán nguyệt tượng trưng cho hy vọng tương lai trọn vẹn.

Một quan niệm dân gian thú vị là nếu cô gái trẻ nặn Songpyeon đẹp thì sẽ có cuộc hôn nhân hạnh phúc. Vì thế, làm Songpyeon cùng gia đình không chỉ là nghi thức ẩm thực mà còn mang giá trị tinh thần.

3.Trò chơi dân gian và nghệ thuật truyền thống

Chuseok cũng là dịp cộng đồng vui chơi:

• Ganggangsullae (강강술래): điệu múa vòng tròn dưới trăng, phụ nữ nắm tay ca hát – vừa là nghệ thuật, vừa là cầu mùa bội thu.
• Ssireum (씨름): môn đấu vật truyền thống.
• Neolttwigi (널뛰기): trò bập bênh nhún cao, phổ biến với phụ nữ thời Joseon.
• Ngoài ra còn có thả diều, chơi yutnori (cờ truyền thống).

Khía cạnh xã hội – gia đình

1. Cuộc di cư lớn nhất trong năm

Mỗi dịp Chuseok, cả đất nước Hàn Quốc như bước vào một “cuộc đại di chuyển.” Hàng triệu người rời Seoul và các thành phố lớn để về quê thăm gia đình. Các tuyến cao tốc chật cứng xe, vé tàu hỏa, xe buýt và máy bay thường hết sạch từ nhiều tuần trước. Cảnh tượng ấy giống như một “dòng chảy đoàn viên” đổ về khắp mọi miền đất nước, tái hiện rõ nét truyền thống “ăn Tết là phải về nhà.”
Điều này cho thấy, dù xã hội Hàn đã hiện đại hóa mạnh mẽ, gia đình và quê hương vẫn là điểm tựa tinh thần không thể thay thế.

2. Văn hóa hiếu đạo và gắn kết gia đình

Chuseok gắn chặt với triết lý Khổng giáo đặc biệt là tinh thần 효 (hyo, hiếu). Người Hàn coi việc thờ cúng tổ tiên (차례, charye) không chỉ là nghi thức bắt buộc, mà còn là biểu tượng của sự biết ơn, nhắc nhở con cháu luôn nhớ đến nguồn cội.
Bên cạnh đó, lễ Chuseok còn là cơ hội để cả gia đình quây quần, chia sẻ bữa cơm đoàn viên, trò chuyện, kể lại ký ức xưa. Những khoảnh khắc ấy vun đắp 정 (jeong) một khái niệm đặc trưng trong văn hóa Hàn Quốc, chỉ tình cảm gắn bó bền chặt giữa người với người.

3.Áp lực xã hội và sự thay đổi giá trị

Tuy vậy, Chuseok trong xã hội hiện đại cũng bộc lộ nhiều mâu thuẫn:

• Gánh nặng gia đình truyền thống: Phụ nữ, đặc biệt là con dâu, thường phải gánh trách nhiệm chuẩn bị mâm cỗ, nấu nướng nhiều ngày, dẫn đến tranh luận về sự bất công giới tính.
• Áp lực đối với giới trẻ: Người độc thân hay những ai chưa lập gia đình thường bị hỏi chuyện cưới xin, sự nghiệp, gây ra cảm giác ngột ngạt thay vì thoải mái.
• Cô đơn nơi thành phố: Không ít người sống xa quê hoặc không còn gia đình để trở về, phải trải qua Chuseok trong cô đơn. Với họ, đây có thể là “ngày lễ buồn” chứ không chỉ là niềm vui đoàn viên.

Bức tranh xã hội đa chiều

Chuseok vì thế không chỉ là lễ hội truyền thống, mà còn là tấm gương phản chiếu xã hội Hàn Quốc đương đại. Nó vừa cho thấy sức mạnh bền bỉ của giá trị gia đình và lòng hiếu kính, vừa đặt ra những vấn đề nóng bỏng về bình đẳng giới, áp lực xã hội và sự thay đổi trong quan niệm sống của thế hệ trẻ.
Có thể nói, Chuseok vừa là “ngày Tết đoàn viên” thiêng liêng, vừa là “diễn đàn xã hội” nơi những vấn đề hiện đại được phơi bày và thảo luận rộng rãi.

Chuseok trong xã hội hiện đại

Ngày nay, dù Hàn Quốc đã phát triển và công nghiệp hóa mạnh mẽ, Chuseok vẫn giữ nguyên vai trò như một sợi dây níu giữ bản sắc truyền thống. Ở các thành phố lớn, nhiều gia đình có thể giản lược bớt những nghi thức cầu kỳ, nhưng mâm cỗ cúng tổ tiên và những chiếc bánh Songpyeon dẻo thơm vẫn luôn xuất hiện trong ngày lễ này, như một biểu tượng của sự gắn kết và lòng biết ơn.

Không chỉ giới hạn trong phạm vi gia đình, Chuseok còn dần bước ra thế giới, trở thành một phần trong hình ảnh văn hóa Hàn Quốc toàn cầu. Những thước phim K-drama hay điện ảnh thường khắc họa cảnh gia đình quây quần bên bàn tiệc Chuseok, trong khi các thần tượng K-pop lại khoác lên mình bộ Hanbok truyền thống, gửi lời chúc đoàn viên đến người hâm mộ khắp nơi. Với du khách quốc tế, Chuseok còn là cơ hội đặc biệt để hòa mình vào đời sống Hàn, từ việc tự tay làm bánh Songpyeon cho đến ngắm nhìn điệu múa vòng Ganggangsullae rực rỡ trong các làng văn hóa.

Ở cả trong nước lẫn ngoài biên giới, Chuseok ngày nay vừa giữ nguyên tinh thần xưa cũ, vừa mang diện mạo mới trở thành cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa dân tộc Hàn Quốc và bạn bè quốc tế.

Biểu tượng văn hóa của Chuseok

Nếu phải chọn ra những biểu tượng tiêu biểu nhất để định nghĩa Chuseok, thì chắc chắn đó sẽ là vầng trăng tròn, chiếc bánh Songpyeon, bàn thờ tổ tiên và những trò chơi dân gian. Mỗi yếu tố không chỉ gắn liền với lễ hội, mà còn phản chiếu những lớp văn hóa, tín ngưỡng và triết lý sống của người Hàn.

Trước hết, trăng tròn trong đêm rằm tháng Tám là hình ảnh xuyên suốt, tượng trưng cho sự viên mãn, sung túc và đoàn viên. Người Hàn quan niệm rằng khi ngắm trăng Chuseok, mọi người đều cùng chung một ánh nhìn, cùng chia sẻ một ước vọng bình an. Vầng trăng không chỉ gợi cảm giác đủ đầy trong đời sống vật chất – mùa màng bội thu, gia đình sum họp mà còn mang đến sự an ủi tinh thần, nhắc nhở rằng sau những tháng ngày vất vả, con người luôn có một khoảnh khắc để tạm ngừng và hướng về sự trọn vẹn.

Tiếp đến là bánh Songpyeon, món ăn đặc trưng không thể thiếu trên mâm cỗ. Khác với bánh trung thu tròn trịa ở Việt Nam và Trung Quốc, Songpyeon lại có hình bán nguyệt. Người Hàn nhìn vào dáng trăng khuyết ấy và tin rằng: tương lai tươi sáng vẫn đang ở phía trước, rồi sẽ trọn vẹn như ánh trăng rằm. Vì vậy, Songpyeon vừa mang ý nghĩa chúc phúc, vừa gợi niềm hy vọng, đặc biệt được xem như lời hứa hẹn cho một cuộc sống viên mãn của thế hệ mai sau.

Trong khi đó, nghi lễ thờ cúng tổ tiên (charye) chính là linh hồn của Chuseok. Mâm cỗ được bày biện tỉ mỉ, từ gạo mới, rượu truyền thống cho đến hoa quả theo mùa, tất cả đều thể hiện lòng biết ơn đối với những người đi trước. Đây là minh chứng rõ rệt cho tư tưởng hiếu đạo trong Khổng giáo, nơi sự kính trọng tổ tiên gắn liền với trách nhiệm duy trì mạch sống gia đình. Nghi lễ này cũng chính là điểm nối giữa quá khứ và hiện tại, để mỗi thế hệ không quên gốc rễ của mình.

Cuối cùng, trò chơi dân gian như điệu múa vòng Ganggangsullae hay đấu vật Ssirum mang đến một diện mạo khác: rộn ràng, cộng đồng, chan hòa niềm vui. Nếu nghi lễ thờ cúng tạo nên không khí trang nghiêm, thì trò chơi dân gian lại thổi vào Chuseok sức sống sinh động, giúp con người gần nhau hơn, chia sẻ tiếng cười và tinh thần đồng đội.

Nhìn tổng thể, Chuseok không chỉ là ngày lễ gia đình, mà còn là minh chứng cho sự giao thoa giữa tín ngưỡng dân gian, Khổng giáo và văn hóa nông nghiệp. Nó khẳng định cách người Hàn vừa giữ chặt những giá trị truyền thống, vừa thích nghi với nhịp sống hiện đại. Trong một xã hội thay đổi nhanh chóng, Chuseok chính là khoảng lặng để mỗi người tìm về cội nguồn, để hiểu rằng bản sắc văn hóa không bao giờ phai mờ theo thời gian.

Chuseok, hơn cả một lễ hội

Chuseok không chỉ đơn giản là ngày Tết đoàn viên, mà còn là tấm gương phản chiếu toàn bộ bản sắc văn hóa Hàn Quốc. Ở đó có sự kính trọng tổ tiên, niềm tự hào về nguồn cội, những khoảnh khắc gia đình sum vầy và cả sự chia sẻ cộng đồng trong tiếng cười, điệu múa, trò chơi dân gian. Dẫu xã hội đã đổi thay, nghi thức có thể giản lược, lối sống có thể hiện đại hơn, nhưng linh hồn của Chuseok vẫn vẹn nguyên: nhắc nhở con người nhớ về quá khứ, trân trọng hiện tại và hướng tới một tương lai sung túc.

Với người Hàn, ánh trăng rằm Chuseok không chỉ soi sáng bầu trời tháng Tám, mà còn soi rọi những giá trị bất biến : tình thân, ký ức, lòng biết ơn và khát vọng no đủ. Đó là khoảnh khắc để mỗi người tạm gác lại bộn bề, trở về vòng tay gia đình, lắng nghe câu chuyện của thế hệ trước và truyền lại niềm hy vọng cho thế hệ sau.

Còn với du khách quốc tế, Chuseok chính là cánh cửa mở ra để chạm vào nhịp đập văn hóa Hàn Quốc một cách chân thực nhất. Giữa những con phố hiện đại của Seoul hay Busan, Chuseok mang đến một bức tranh vừa xưa cũ vừa đương đại: bàn thờ tổ tiên trang nghiêm, những chiếc bánh Songpyeon dẻo thơm, điệu múa Ganggangsullae rực rỡ dưới ánh trăng, và cả những chuyến xe đầy ắp người con trở về quê nhà.

Chuseok vì thế không chỉ là một ngày lễ hội, mà còn là một thông điệp: dù ở đâu, đi xa đến mấy, con người vẫn cần một nơi để trở về, nơi có gia đình, cội nguồn và những giá trị vĩnh hằng. Và đó chính là lý do Chuseok, qua bao thế kỷ, vẫn giữ nguyên sức sống, trở thành “Tết Trung thu của Hàn Quốc”  nhưng hơn thế nữa, là một phần trong tâm hồn và bản sắc dân tộc.

Theo Kim Chi Nha