Kẻ giết chết những ước mơ thầm lặng: Hội chứng kẻ mạo danh. (Phần 1)

Hội chứng kẻ mạo danh, còn được gọi là hiện tượng kẻ mạo danh hoặc sự mạo danh, là một trải nghiệm tâm lý “gian lận” về mặt trí tuệ và nghề nghiệp, đặc trưng bởi sự tự nghi ngờ về khả năng và thành tích của bản thân mặc dù có bằng chứng ngược lại.

Hầu hết mọi người đều rơi vào cái bẫy này:

Họ đợi đến khi cảm thấy tự tin mới bắt đầu.
Họ tìm kiếm sự hoàn hảo trước khi ra mắt.
Họ cần "thêm một chứng chỉ nữa" trước khi nộp đơn.

…

Những viễn cảnh trong trí tưởng tượng trên lại không bao giờ xảy ra

Lý do và nguyên nhân

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hội chứng này, bao gồm áp lực xã hội, kỳ vọng từ gia đình hoặc môi trường làm việc, và cả những trải nghiệm trong quá khứ. Hơn nữa, nghiên cứu cho thấy không chỉ phụ nữ mà đàn ông cũng có thể phải đối mặt với imposter syndrome, có khi với mức độ nghiêm trọng hơn.

Nhiều yếu tố có thể góp phần tạo nên cảm giác bất lực hoặc tự cho mình là kẻ mạo danh, bao gồm tính cách, cách nuôi dạy và môi trường làm việc của bạn.

Nghiên cứu cho thấy những người dễ bị loạn thần kinh - tức là dễ buồn bã hoặc lo lắng - có nhiều khả năng mắc hội chứng kẻ mạo danh hơn. Điều này cũng đúng với những người cầu toàn. Lòng tự trọng thấp cũng liên quan đến nguy cơ cao hơn về cảm giác tự cho mình là kẻ mạo danh.

Mối quan hệ thời thơ ấu của một người với cha mẹ có thể đóng vai trò trong sự phát triển của chứng tự cho mình là kẻ mạo danh. Ví dụ, nếu cha mẹ bạn bảo vệ hoặc kiểm soát quá mức, bạn có thể có nhiều nguy cơ hơn. Tương tự như vậy, điều này thường xảy ra khi một gia đình coi trọng thành tích hoặc khi cha mẹ không nhất quán trong cách họ chỉ trích hoặc khen ngợi con cái.

Khác biệt với bạn bè có thể làm tăng khả năng bạn dễ mắc chứng tự cho mình là kẻ mạo danh. Ví dụ, tại nơi làm việc hoặc lớp học, bạn có thể khác biệt với những người xung quanh về mặt dân tộc, chủng tộc, giới tính, độ tuổi hoặc địa vị kinh tế xã hội. Do đó, hội chứng kẻ mạo danh dường như phổ biến hơn ở phụ nữ và các nhóm thiểu số.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng phương tiện truyền thông xã hội có thể ảnh hưởng đến sự tự tin và lòng tự trọng của bạn. Thật dễ dàng để tự đánh giá bản thân một cách khắc nghiệt khi bạn đang xem "video nổi bật" về những cuộc phiêu lưu, thành công và thành tích của đồng nghiệp. Một cuộc khảo sát năm 2023 đối với người dùng LinkedIn cho thấy việc sử dụng nền tảng này và duyệt qua các bài đăng của người khác đã kích hoạt những suy nghĩ kẻ mạo danh. Những suy nghĩ đó sau đó có thể dẫn đến những cảm xúc tiêu cực như lo lắng và chán nản.

Hội chứng kẻ mạo danh dường như rất phổ biến trong học viện, đặc biệt là trong các chương trình tiến sĩ. Có thể những loại môi trường này tạo ra một nền văn hóa cạnh tranh. Trong thế giới kinh doanh, những cá nhân bị thiệt thòi có thể cảm thấy không xứng đáng khi họ nhận thấy rằng ban lãnh đạo công ty bị chi phối bởi những người không giống họ. Ví dụ, một phụ nữ có thể cảm thấy hội chứng kẻ mạo danh khi xung quanh chỉ toàn là các nhà lãnh đạo nam.

Điều trớ trêu là những người mắc hội chứng kẻ mạo danh thường là những cá nhân có thành tích cao và ấn tượng. Nhìn bề ngoài, không có lý do rõ ràng nào khiến họ cảm thấy mình mang hội chứng kẻ mạo danh, nhưng họ vẫn cảm thấy như vậy. Đây là điều khiến nó trở thành một hiện tượng tâm lý đầy thách thức cần được giải mã.

Theo nhà nghiên cứu Tiến sĩ Valerie Young, có năm loại người mạo danh

Người cầu toàn: Loại hội chứng kẻ mạo danh này liên quan đến việc tin rằng, trừ khi bạn hoàn hảo tuyệt đối, bạn có thể làm tốt hơn. Bạn cảm thấy mình như một kẻ mạo danh vì tính cách cầu toàn của bạn khiến bạn tin rằng mình không giỏi như người khác nghĩ.

Chuyên gia: Chuyên gia cảm thấy mình như một kẻ mạo danh vì họ không biết mọi thứ cần biết về một chủ đề hoặc chủ đề cụ thể, hoặc họ chưa thành thạo mọi bước trong một quy trình. Vì họ còn nhiều điều phải học, nên họ không cảm thấy mình đã đạt đến cấp độ "chuyên gia".

Thiên tài bẩm sinh: Ở loại hội chứng kẻ mạo danh này, bạn có thể cảm thấy mình như một kẻ gian lận chỉ vì bạn không tin rằng mình thông minh hoặc có năng lực bẩm sinh. Nếu bạn không làm đúng điều gì đó ngay từ lần đầu tiên hoặc mất nhiều thời gian hơn để thành thạo một kỹ năng, bạn cảm thấy mình như một kẻ mạo danh.

Người cô độc: Bạn cũng có thể cảm thấy mình như một kẻ mạo danh nếu bạn phải nhờ giúp đỡ để đạt đến một cấp độ hoặc địa vị nhất định. 

Người có năng lực siêu phàm: Loại hội chứng kẻ mạo danh này liên quan đến việc tin rằng bạn phải là người làm việc chăm chỉ nhất hoặc đạt được mức thành tích cao nhất có thể.