Thời đại 1,5 triệu lao động nhập cư ở Hàn Quốc: “Lao động được cấp phép nhưng cũng là sự bóc lột được hợp pháp hóa.

Hàng trăm nghìn lao động nhập cư đang sống trong nhà kính, container tạm bợ giữa cái lạnh Hàn Quốc. Họ mắc kẹt trong chế độ cấp phép lao động bị chỉ trích là “hiện đại nô lệ”.

Hàn Quốc đang tiến gần đến kỷ nguyên 1,5 triệu lao động nhập cư. Tính đến năm ngoái, số người lao động nhập cư đang cư trú tại Hàn Quốc, bao gồm cả những người không có giấy tờ hợp pháp, đã vượt quá 1,41 triệu người.

Họ chính là trụ cột thầm lặng của nền kinh tế Hàn Quốc, đảm nhận những công việc trong các ngành công nghiệp mà người Hàn không muốn làm như sản xuất, xây dựng, nông nghiệp và chăn nuôi. Thế nhưng, xã hội có thực sự nhìn nhận và tôn trọng những đóng góp của họ hay không?

Thống kê cho thấy, tỷ lệ tử vong do tai nạn lao động của người nhập cư cao gấp hơn 3 lần so với người Hàn. Họ bị thương nhiều hơn, chết nhiều hơn.

Lý do là gì?

Theo các chuyên gia, hệ thống “Giấy phép lao động” (고용허가제) được đưa vào từ năm 2004 chính là nguồn gốc của vấn đề. Bởi vì hệ thống này chứa đựng “điều khoản độc hại”: người lao động không được phép chuyển chỗ làm nếu không có sự đồng ý của chủ sử dụng lao động.

Chính quy định này đã khiến nhiều người gọi nó là “hình thức nô lệ hiện đại”. Trong chiếc “xiềng xích hợp pháp” đó, ngày qua ngày, lao động nhập cư vẫn phải làm việc trong những môi trường nguy hiểm và tồi tệ.

Bài điều tra dưới đây của NewsTapa (뉴스타파) tiếp nối phóng sự tài liệu “Sự bóc lột được hợp pháp hóa - Gánh nặng của hệ thống cấp phép lao động”, nhằm phơi bày cuộc sống thật của những người lao động nhập cư và những giới hạn của chính sách này.

Phần 1: “Bị thương nhiều hơn, chết nhiều hơn”… Lao động nhập cư mắc kẹt trong hệ thống cấp phép lao động

Một buổi tối ở thành phố Pocheon, tỉnh Gyeonggi, sau một cơn mưa lớn, con đường dẫn vào khu nông trại vẫn chìm trong bóng tối. Ánh sáng trắng le lói từ một nhà kính phủ nilon chiếu ra, cho thấy nơi đó có người sinh sống. Bên trong, hàng trăm hộp carton chất cao, chuẩn bị để đóng gói rau trồng trong nhà kính. Nhưng ít ai biết rằng “nhà kho” này thực chất là ký túc xá của công nhân nước ngoài. 

 “Phòng 2 mét vuông, trả 200.000 won mỗi tháng”

Taw (tên giả), một lao động người Campuchia, đã làm việc ở Pocheon suốt 6 năm qua theo chương trình cấp phép lao động (EPS). Căn phòng anh đang ở chỉ rộng hơn 2 mét vuông, có bếp ga nhỏ, tường treo vài dụng cụ nấu ăn, không có bồn rửa hay khu bếp riêng. Anh phải rửa rau và rửa chén ở vòi nước ngoài trời, bằng nước ngầm lạnh buốt. Chiếc máy lạnh gắn tường trong phòng đã cũ, gần như không hoạt động, nên anh phải mua máy lạnh mini bằng tiền túi.
Nhà vệ sinh duy nhất nằm ở phòng bên cạnh, phải đi qua phòng người khác để dùng, và bên ngoài còn có một nhà vệ sinh tạm dựng bằng tôn.

Taw trả 200.000 won (khoảng 3,6 triệu đồng) mỗi tháng cho căn “phòng ký túc” này. Khi được hỏi điều gì khiến anh thấy khổ nhất, anh chỉ trả lời ngắn gọn: “Mùa đông… lạnh lắm.” Anh hy vọng có thể được chuyển sang một nông trại khác chỉ vì “phòng ở đó trông đẹp hơn”.

Phần 2: “Bức tường ghi đầy chữ: ‘Buồn lắm’”

Soo (tên giả), cũng là người Campuchia, sống trong một nhà kính phủ nilon và bọc tôn. Bên trong là một phòng ghép bằng tấm “sandwich panel” – vật liệu cách nhiệt gồm lớp xốp kẹp giữa hai tấm kim loại mỏng, vốn dùng cho nhà kho hoặc nhà máy, dễ cháy và rất nguy hiểm. Trên tường phòng Soo có những dòng chữ viết bằng tiếng Hàn và Khmer: “Anh ta đã la mắng tôi.” “Tay tôi buốt lắm.” “Buồn quá.”

Khi được hỏi điều gì khó chịu nhất, Soo chỉ nói: “Nhà vệ sinh ở ngoài, hôi lắm.” Rồi lại cười gượng: “Nhưng ở quê Campuchia tôi từng dùng kiểu đó rồi, nên cũng quen.”

Cô cũng phải trả 200.000 won/tháng, và nói rằng điều duy nhất khiến cô chịu đựng được là vì muốn gửi tiền về mua mảnh đất nhỏ trồng rau, giấc mơ “Korean Dream” giản dị của cô.

Phần 3: Cải cách “nửa vời” của Bộ Lao động

Theo quy định của Bộ Lao động, chủ nông trại không được cung cấp chỗ ở trái phép như nhà kính hoặc công trình tạm trên đất nông nghiệp. Nếu phát hiện vi phạm, người lao động có quyền chuyển nơi làm việc mà không cần sự đồng ý của chủ. Nhưng trên thực tế, Taw và Soo vẫn ở nguyên, vì họ sợ mất việc, sợ bị hủy visa.
Hệ thống EPS quy định rằng nếu lao động không tìm được việc mới trong 3 tháng, họ sẽ trở thành người cư trú bất hợp pháp và bị trục xuất.

Theo Mục sư Kim Dal-seong, người điều hành Trung tâm Lao động Nhập cư Pocheon, thì các biện pháp “cải thiện điều kiện” mà Bộ Lao động công bố năm 2021 hoàn toàn hình thức, không được thực thi nghiêm túc.

Phần 4: 915 nông trại vi phạm nhưng chỉ 43% khắc phục

Tháng 3 vừa qua, Bộ Lao động công bố kết quả điều tra điều kiện sinh hoạt của lao động nhập cư tại 3.290 nông trại trồng trọt.
Kết quả:

• 915 cơ sở (28%) vi phạm quy định về ký túc xá hoặc xây dựng trái phép.
• Trong đó, 285 cơ sở dù đã bị yêu cầu cải thiện vẫn không khắc phục.

Các khu vực vi phạm nhiều nhất gồm Nonsan (Chungnam), Icheon, Pocheon, Yeoju (Gyeonggi). Riêng ở Nonsan, dữ liệu do nghị sĩ Park Hae-cheol (Đảng Dân chủ) cung cấp cho thấy:

• 181 cơ sở bị phát hiện vi phạm, trong đó 178 nơi là nhà kính hoặc container.
• Chỉ 43,6% cơ sở đã khắc phục, chủ yếu bằng cách chuyển sang nhà ở hợp pháp hoặc ngừng tuyển lao động nước ngoài.

Phần 5: Chính quyền “biết nhưng làm ngơ”

Khi được hỏi tại sao các khu ký túc bất hợp pháp vẫn tồn tại, ông Lee Ki-seung, Trưởng nhóm chính sách nông nghiệp thành phố Pocheon, nói: “Nếu xử lý hết các nhà kính trái phép, nguồn cung rau cho vùng đô thị sẽ bị gián đoạn. Đây là vấn đề nhạy cảm liên quan đến an ninh lương thực.”

Còn ông Kim Won-gyu, Giám đốc Cục Xã hội Nhập cư tỉnh Gyeonggi, thừa nhận: “Chính quyền địa phương khó mạnh tay xử lý vì nhiều chủ nông trại là người có ảnh hưởng trong vùng.”

Phần 6: Mánh “không cung cấp ký túc xá” để lách luật

Một số chủ nông trại đã tìm ra cách “lách luật”: họ khai báo trên giấy tờ là “không cung cấp ký túc xá”, nhưng thực tế vẫn để công nhân ở trong nhà kính hoặc container. Mục sư Kim Dal-seong cho biết: “Vì hệ thống EPS không bắt buộc chủ phải cấp chỗ ở, nên họ dùng cách này để né kiểm tra.”

Một chủ nông trại tên Kim ở Pocheon, thuê 11 lao động nước ngoài, nói: “Biết là xây dựng trong nhà kính là sai luật, nhưng nếu không làm vậy, họ chẳng có chỗ mà ở.”

Ông cho biết đã đầu tư hàng chục triệu won để sửa sang lại, chia phòng riêng, lắp nhà tắm, và mong chính phủ cho phép tạm thời sử dụng như “khu ở hợp chuẩn tạm thời”.

Phần 7: “Căn nhà giá gấp đôi nhưng đáng sống hơn”

Một lao động tên Phaisarn (tên giả) cho biết, sau khi chủ mới xây nhà ở hợp pháp, anh được chuyển đến đó và trả 300.000 won/tháng, gấp đôi so với trước, nhưng anh nói: “Tôi sẵn sàng trả thêm. Ở đây ấm hơn, sạch hơn.”

Tuy nhiên, trường hợp như Phaisarn rất hiếm, vì đa số chủ nông trại không có đất xây nhà ở hợp pháp.

Phần 8: 5 năm sau cái chết của Sokhaeng - ký túc xá vẫn là “quả bom nổ chậm”

Tháng 12 năm 2020, Sokhaeng, một lao động người Campuchia, chết cóng trong giấc ngủ tại ký túc xá bằng nhà kính ở Pocheon, nơi không có điện sưởi giữa mùa đông lạnh giá.

Sek Al Mamun, Phó Chủ tịch Công đoàn Lao động Nhập cư kiêm đạo diễn phim tài liệu “Nhà kính không phải là nhà”, nói: “Vấn đề này đã tồn tại suốt 20 năm kể từ khi hệ thống EPS được áp dụng. Cái chết của Sokhaeng chỉ là giọt nước tràn ly.”

Ngày 19/9 vừa qua, Tòa án Tối cao Seoul ra phán quyết buộc Chính phủ Hàn Quốc phải bồi thường 20 triệu won cho gia đình nạn nhân, lần đầu tiên thừa nhận trách nhiệm của Nhà nước đối với điều kiện sống của lao động nhập cư.

Luật sư Choi Jung-gyu cho biết: “Luật quy định Bộ Lao động phải kiểm tra các nơi sử dụng lao động nước ngoài ít nhất mỗi năm một lần. Nhưng nơi Sokhaeng làm việc chưa từng bị kiểm tra một lần nào.”

Trong phán quyết, tòa nhấn mạnh: “Người lao động nhập cư không chỉ có quyền làm việc, mà còn có quyền làm việc trong môi trường an toàn và nhân đạo.” Hiện tại, 340.000 lao động đang làm việc theo chương trình EPS, và vấn đề giám sát vẫn là thách thức lớn. Luật sư Choi kết luận: “Không thể trông chờ vào thanh tra nhà nước. Cần tạo cơ chế để chính doanh nghiệp phải cạnh tranh trong việc cải thiện môi trường làm việc. Và quan trọng nhất lao động nhập cư phải có quyền tự do rời bỏ nơi làm việc tồi tệ.”

Tuy nhiên, Bộ Lao động đã kháng cáo lên Tòa án Tối cao, cho thấy cuộc chiến pháp lý và xã hội về quyền của lao động nhập cư tại Hàn Quốc vẫn chưa kết thúc.

Theo newstapa.org