Những người lính đại diện cho ai?

Cuộc bầu cử tổng thống sớm đang là mối quan tâm lớn nhất tại Hàn Quốc vào cuối tháng Tư. Theo kế hoạch, cuộc bầu cử tổng thống đáng lẽ diễn ra vào tháng 3 năm 2027. Tuy nhiên, do cựu Tổng thống Yoon Suk Yeol bị phế truất vì tuyên bố thiết quân luật một cách bất hợp pháp và vi hiến, cuộc bầu cử đã được đẩy lên sớm gần hai năm.

Thế nhưng, bên cạnh đó, Hàn Quốc còn đang đối mặt với một cơn “bão” khác: phiên tòa hình sự xét xử Yoon về tội nổi loạn. Tòa án đang xem xét liệu tuyên bố thiết quân luật của ông Yoon có cấu thành hành vi nổi loạn hay không. Trọng tâm của vụ việc là liệu Yoon có thực sự ra lệnh cho quân đội kéo các nghị sĩ ra khỏi Quốc hội vào thời điểm đó hay không. Dù ông phủ nhận, một số binh sĩ hoặc từ chối bình luận hoặc phủ nhận chuyện đó, nhưng cũng có người khẳng định Yoon đã ra lệnh. Để so sánh các lời khai, không thể không tự hỏi: những người lính đang đại diện cho ai?

Điểm đáng chú ý nhất là các sĩ quan cấp tướng thường trả lời một cách mập mờ, trong khi các sĩ quan cấp tá lại trả lời rõ ràng, dứt khoát. Tại phiên tòa, Trung tá Kim Hyung-ki – chỉ huy Lữ đoàn 1, Bộ Tư lệnh Chiến tranh Đặc biệt của Lục quân – đã làm chứng rằng Yoon đã ra lệnh dùng vũ lực kéo các nghị sĩ ra khỏi tòa nhà Quốc hội. Ông nói thêm: 

"Tôi không trung thành với một cá nhân. Tôi chỉ trung thành với tổ chức và đất nước." 

Phát ngôn này gây chú ý vì chính Yoon từng nói y hệt 12 năm trước khi tham gia điều tra một vụ bê bối chính trị lớn, tạo nên hình ảnh một công tố viên cứng rắn – hình ảnh giúp ông khởi đầu sự nghiệp chính trị và đắc cử tổng thống. Không ngờ rằng câu nói ấy giờ đây lại quay ngược lại để chỉ trích ông. Luật sư của Yoon lập luận rằng lệnh đó chỉ nhằm duy trì trật tự. Tuy nhiên, Trung tá Kim phản bác: 

"Duy trì trật tự tại Quốc hội không phải là nhiệm vụ của quân đội."

Đại tá Cho Sung-hyun, chỉ huy Đơn vị An ninh số 1 thuộc Bộ Tư lệnh Phòng thủ Thủ đô, cũng đưa ra lời khai tương tự. Dù thừa nhận nhận được lệnh tiến vào Quốc hội, ông đã chỉ đạo binh sĩ không vượt qua cây cầu dẫn vào khu vực đó. Khi bị chất vấn liệu có khả thi để kéo các nghị sĩ ra khỏi Quốc hội hay không, ông Cho khẳng định ông đã nhận được mệnh lệnh như vậy và cho rằng đó là một lệnh sai trái, không thể thực hiện.

Nhận thấy sự bất hợp pháp trong lệnh của Yoon, các chỉ huy cấp trung đã trì hoãn việc chuyển mệnh lệnh xuống cấp dưới – một hành động trung dung để vừa không chống lệnh cấp trên, vừa không vi phạm nguyên tắc dân chủ. Đại tá Kim Moon-sang, nguyên Trưởng phòng Tác chiến của Bộ Tư lệnh Phòng thủ Thủ đô, ba lần từ chối cho phép trực thăng của lực lượng thiết quân luật tiến vào không phận Seoul, khiến máy bay chậm đến Quốc hội hơn 40 phút vào đêm 3/12 – đủ thời gian để hàng ngàn người dân tụ tập xung quanh tòa nhà Quốc hội.

Trái lại, các tướng lĩnh cấp cao lại trả lời rất mơ hồ khi được hỏi về việc Yoon có ra lệnh kéo nghị sĩ ra khỏi Quốc hội hay không. Trung tướng Lee Jin-woo, nguyên Tư lệnh Bộ Tư lệnh Phòng thủ Thủ đô, phủ nhận từng nhận được lệnh này – mâu thuẫn hoàn toàn với lời khai của cấp dưới. Trung tướng Yeo In-hyeong, nguyên Tư lệnh Cục Phản gián Quốc phòng, chọn cách im lặng tại phiên tòa luận tội Yoon ở Tòa Hiến pháp. Trung tướng Kwak Jong-geun, nguyên Tư lệnh Bộ Tư lệnh Chiến tranh Đặc biệt, là tướng duy nhất xác nhận Yoon đã ra lệnh.

Các chỉ huy cấp tá đã nhận diện rõ sự sai trái trong mệnh lệnh vi hiến và chọn giải pháp trì hoãn để bảo vệ nền dân chủ. Nhờ những quyết định đó, nền dân chủ Hàn Quốc mới được bảo toàn. Nếu trực thăng đến sớm hơn 40 phút, nếu binh sĩ vượt cầu tiến vào Quốc hội, nếu lực lượng đặc nhiệm thực thi lệnh nhanh chóng, Quốc hội đã không thể thông qua nghị quyết hủy bỏ thiết quân luật – và nền dân chủ có thể đã sụp đổ ngay trong đêm 3/12.

Ngược lại, các sĩ quan cấp tướng đã cố gắng thực hiện phần lớn mệnh lệnh bất hợp pháp và từ chối nói thật sau khi âm mưu thất bại. Tại sao lại có sự khác biệt rõ rệt như vậy? Có thể là do sự khác biệt thế hệ: những người ở độ tuổi 50 và 40 có nền tảng tư tưởng dân chủ khác nhau. Nhưng còn một yếu tố quan trọng: tất cả tướng lĩnh đều là sĩ quan xuất thân từ Học viện Quân sự, còn các chỉ huy cấp tá đều không phải. Họ có thể được xem là những người trung thành với tổ quốc chứ không với cá nhân. Vậy, có phải việc tốt nghiệp Học viện Quân sự là yếu tố ảnh hưởng đến cách họ phản ứng với mệnh lệnh phi pháp? Rất có thể. Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Kim Yong-hyun – người giúp Yoon thực hiện âm mưu – đã đề bạt các đàn em cùng học viện lên chức tướng ba sao và giao nhiệm vụ chính để hiện thực hóa kế hoạch. Tất cả những tướng lĩnh này đều cố gắng thực hiện mệnh lệnh sai trái của cấp trên, và sau khi thất bại, ngoại trừ một người, họ đều chọn cách im lặng. Đối với họ, lòng trung thành không dành cho đất nước mà dành cho người đã giúp họ thăng tiến.

Điều đáng buồn – và đáng lo – là các sĩ quan cấp cao lại thể hiện sự yếu kém về đạo đức và thiếu hiểu biết về dân chủ tự do. Tuy nhiên, trong khủng hoảng lại hé lộ một hy vọng: nhiều quân nhân – đặc biệt là sĩ quan trẻ và những người không xuất thân từ Học viện Quân sự – đã thể hiện sự hiểu biết rằng lòng trung thành phải dành cho nhân dân, không phải cá nhân. Nhờ có những sĩ quan thông minh và trưởng thành như vậy, người dân Hàn Quốc có thể vững tin rằng nền dân chủ của họ sẽ trường tồn.