Cái chết của “người vô danh” lao động nhập cư : Nhu cầu cấp thiết về cơ chế tang lễ công cộng và hệ thống tưởng niệm

“Cái chết vô danh” của lao động nhập cư tại Hàn Quốc – Nhu cầu cấp thiết về cơ chế tang lễ công cộng và hệ thống tưởng niệm

Thời gian gần đây, tin tức về lao động nhập cư tử vong tại Hàn Quốc liên tiếp xuất hiện. Ở Gumi (tỉnh Gyeongbuk), một lao động Việt Nam thiệt mạng khi làm việc dưới cái nóng khắc nghiệt tại công trường xây dựng chung cư. Ngay sau đó, ở Pohang, một lao động Nepal cũng tử vong vì nắng nóng. Tại Gokseong (Jeollanam-do), một lao động Việt Nam tử vong khi điều khiển xe nâng bị lật; ở Goheung, một lao động Việt Nam và một lao động Thái Lan bị điện giật khi làm việc dưới nước tại trại nuôi tôm; ở Hwaseong, một lao động Nepal bị kẹt vào máy cán nhựa và tử vong; còn tại Yeongam, một thanh niên Nepal qua đời sau khi bị chủ trại heo hành hạ.

Những cái chết ấy thường chỉ được ghi nhận vội vã trong vài dòng tin ngắn gọn, không phản ánh hết cuộc sống, nỗi nhọc nhằn trước lúc qua đời, cũng như những gì xảy ra sau đó. Chuỗi phóng sự đặc biệt “Cái chết vô danh của lao động nhập cư” sẽ đi sâu tìm hiểu những vấn đề sau cái chết, đồng thời đặt ra câu hỏi: xã hội Hàn Quốc sẽ tưởng niệm và thay đổi ra sao sau những bi kịch này?

Các nhà sư cầu siêu nơi… tủ lạnh bảo quản thi thể

Khi một lao động nhập cư qua đời tại Hàn Quốc, không ít lần người ta thấy sự hiện diện của Ủy ban Xã hội – Lao động thuộc Tông phái Phật giáo Jogye. Do nhiều lao động đến từ các quốc gia có văn hóa Phật giáo, các nhà sư đã đến tận bệnh viện hay nhà tang lễ để cầu siêu và an ủi gia đình.

Tháng 7 vừa qua, tại các tang lễ của lao động nhập cư tử vong ở Gumi và Pohang, các sư đã đến tụng kinh, chia sẻ nỗi đau. Đặc biệt, ngày 28/7, khi một lao động (gọi tắt A) tử vong nhưng không được lập bàn tang lễ, các sư đã đứng trước chiếc tủ lạnh nơi lưu giữ thi thể, chắp tay và tụng kinh trong im lặng.

Ông Yang Han-ung, Ủy viên điều hành Ủy ban Xã hội – Lao động Tông phái Jogye, nhấn mạnh: “Xã hội Hàn Quốc đang chứng kiến những cái chết oan khuất. Nhiệm vụ của chúng tôi là cất tiếng nói trước những bất công này. Vấn đề lao động nhập cư chính là vấn đề của những con người ở tầng đáy xã hội, nghiêm trọng nhất và đang ngày một trầm trọng hơn. Chúng ta phải đối diện trực diện với cái chết ấy, với cách cái chết ấy được đối xử. Khi trên hồ sơ chỉ ghi ‘vô danh’, đó chính là thái độ của xã hội Hàn Quốc với họ.”

Ông cho biết thêm: “Không ai xin lỗi. Người ta chỉ muốn nhanh chóng lo xong tang lễ, nhanh chóng xử lý. Đó là điều đau xót. Nếu không thay đổi từ chế độ cấp phép lao động đến thái độ đối xử, những cái chết thương tâm này sẽ còn tiếp diễn.”

“Không có phúng viếng, không có an táng – chỉ là một cái tên bị lãng quên”

Sau vụ một lao động nhập cư tử vong tại trại nuôi tôm ở Goheung hôm 1/8, Ủy ban Xã hội – Lao động Tông phái Jogye đã ra tuyên bố: “Tổng thống Lee Jae-myung đã nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của các ca tử vong do tai nạn lao động và yêu cầu Bộ trưởng Lao động chịu trách nhiệm, nhưng những cái chết vẫn tiếp diễn. Phần lớn nạn nhân là lao động trong hệ thống thầu phụ, nhiều người trong số đó là lao động nhập cư chỉ sống dựa vào công việc hàng ngày.”

Tuyên bố nêu rõ:

• Cái chết của lao động nhập cư thường bị đối xử thiếu công bằng so với lao động Hàn Quốc.
• Nhân phẩm sau khi chết không được bảo đảm, điều tra nguyên nhân, xử lý trách nhiệm, bồi thường, xin lỗi chính thức, hay an ủi gia đình… đều hiếm khi diễn ra.
• Nhiều trường hợp thậm chí không được lập bàn tang lễ, thi thể chỉ nằm trong phòng lạnh vô danh, sau đó hỏa táng vội vã và đưa về nước.

Ông Kim Dong-eun, Giám đốc Ban Y tế của Hiệp hội Y sĩ Nhân đạo Daegu-Gyeongbuk, chia sẻ: “Các tổ chức nhân quyền hầu như không thể can thiệp khi lao động nhập cư tử vong. Do thủ tục cần người bảo hộ đồng ý, việc xác định nguyên nhân tử vong cũng khó khăn. Có khi chủ doanh nghiệp cố tình loại bỏ tổ chức nhân quyền khỏi quá trình, thúc ép gia đình nhanh chóng nhận thi thể để đưa về nước. Kết quả giám định tử thi thường mất cả tháng, đến khi công bố, dư luận đã nguội lạnh.”

Ông nhấn mạnh: “Nguyên nhân tử vong của lao động nhập cư cần được ghi nhận chính xác. Đồng thời, xã hội Hàn Quốc cần có một cơ chế tưởng niệm chính thức cho những con người đã làm việc cực nhọc trong các ngành 3D (Dirty, Difficult, Dangerous) rồi qua đời nơi đất khách. Với nhiều người không có thân nhân tại Hàn Quốc và gia cảnh khó khăn, cần xem xét xây dựng chế độ tang lễ công cộng để xã hội có thể cùng tưởng niệm và bày tỏ lòng tiếc thương.”

Hơn 3.000 người nước ngoài tử vong mỗi năm – 40% nguyên nhân không được làm rõ

Theo Bộ Tư pháp Hàn Quốc, việc thống kê số người nước ngoài tử vong được thực hiện qua báo cáo của chủ lao động, gia đình đến cơ quan xuất nhập cảnh, hoặc thông tin từ Bộ Y tế – Phúc lợi và các cơ quan liên quan.

Dựa trên cách thống kê này, số người nước ngoài tử vong tại Hàn Quốc qua các năm:

• 2021: 3.447 người
• 2022: 3.628 người
• 2023: 3.239 người
• 2024: 3.188 người
• Tính đến tháng 7/2025: 1.619 người

Tuy nhiên, nhiều trường hợp không được ghi nhận trong số liệu chính thức. Ví dụ, cái chết của A – lao động Nepal – chỉ được Đại sứ quán Nepal xác nhận, nhưng không có trong thống kê của Bộ Tư pháp.

Theo ông Cha Kyu-geun, cựu Cục trưởng Cục Xuất nhập cảnh (nay là nghị sĩ Đảng Cải cách Tổ quốc), 44,2% trường hợp tử vong của người nước ngoài tại Hàn Quốc không rõ nguyên nhân. Năm 2022, văn phòng của ông Cha phân tích số liệu Bộ Tư pháp cung cấp (2018–2022) và chỉ ra rằng gần một nửa số trường hợp tử vong không xác định được nguyên nhân cụ thể.

Điều này cho thấy, trong các thống kê chính thức về lao động nhập cư, chỉ có báo cáo “Tình hình tai nạn lao động” của Bộ Lao động đề cập đến tử vong. Những trường hợp không được đăng ký tai nạn lao động – như A – sẽ hoàn toàn biến mất khỏi hệ thống dữ liệu, nếu không có đơn báo riêng từ gia đình.

Trước câu hỏi của báo Newsmin về việc có giải pháp nào cải thiện hệ thống thống kê, Bộ Tư pháp trả lời: “Hiện chúng tôi đang quản lý người nước ngoài tử vong theo cơ chế đã có. Chưa có phương án mới nào được xem xét.”

Những con số khô khan về hàng nghìn cái chết của lao động nhập cư tại Hàn Quốc mỗi năm không chỉ phản ánh sự mong manh của kiếp người nơi đất khách, mà còn là lời cảnh tỉnh cho toàn xã hội về giá trị nhân phẩm và quyền được tưởng niệm sau cái chết. Khi những người xa quê chấp nhận làm việc trong các ngành nghề khắc nghiệt để nuôi sống gia đình, xã hội tiếp nhận lao động ấy cũng có trách nhiệm trao lại cho họ sự công bằng, an toàn và một cái chết được trân trọng. Đã đến lúc Hàn Quốc cần nghiêm túc xem xét cơ chế tang lễ công cộng, hệ thống tưởng niệm chính thức và minh bạch nguyên nhân tử vong, để không còn bất kỳ “cái chết vô danh” nào bị quên lãng nơi đất khách quê người.

Theo Newsmin - Biên tập Kim Chi Nha